این روزها به نظر می رسد که تلویزیون مانند یکی دو سال گذشته دست به دامان جنجال و هیاهو جهت جذب تماشاگر-به طور خاص تماشاگران جوان- شده است هست. برنامه های تلویزی
صدا و سیما جهت جذب تماشاگر به دنبال جنجال است؟
عبارات مهم : فرهنگ
این روزها به نظر می رسد که تلویزیون مانند یکی دو سال گذشته دست به دامان جنجال و هیاهو جهت جذب تماشاگر-به طور خاص تماشاگران جوان- شده است هست. برنامه های تلویزیونی از «نود» گرفته تا برنامه های گفت وگومحور و سینمایی پر از حاشیه شده است اند. تمام این پرسشها از فرهنگ هنرهای نمایشی می آید. معرکه گیری و حضور تماشاگرهای گذری از سنت های نمایشی کشور عزیزمان ایران هست. در حال حاضر هنگامی که از کنار ایستگاه های مترو گذر می کنید متوجه شلوغی بیش از حد می شوید. صدای ساز و فریاد دست فروش ها و معرکه گیر زنجیر پاره کن و شیرینی فروش و بلال فروش شهر را برداشته هست. تمام این ها از سنت های فرهنگ کشور عزیزمان ایران نشات می گیرد. ولی آیا تلویزیون سراغ این روش رفته است؟!
از هنگامی که که شبکه های مجازی مانند «اینستاگرام» و «تلگرام» پا به عرصه زندگی انسان های قرن حاضر گذاشتند همه چیز عوض کردن کرد. بررسی این تغییرات شگرف در جامعه امروز را باید در نظریات «گی دوبور» و «تئودور آدورنو» جست وجو کرد. البته نقادانه ترین نوشتارها و صحبت های فلسفی در زمینه تکنولوژی را ابتدا «مارتین هایدگر» آلمانی مطرح کرده است.
او در سخنرانى تحت عنوان «پرسش از تکنولوژى» (۱۹۵۵) و در اثر بنیادیش «وجود و زمان» (۱۹۲۷) به تحلیل فلسفى- وجودى ماهیت تکنولوژى پرداخته هست. طبق نظر هایدگر در ابتدا باید پرسش کنیم که «نام تکنولوژی چه چیزی را بیان میکند؟» منشا این کلمه از زبان یونانی است: تکنیکون، عبارت است از امری که به تخنه، تعلق دارد.تخنه در نزد هایدگر آگاهی است که در عین حال مهارت هم هست. هنرمند در «پوئسیس» (فرا آوری) وجود همکاری می کند. [۱]
هایدگر در مورد معنای تخنه، دو توصیه را یادآوری میکند: تخنه، هر نوع پدیدآوردنی (فراآوردنی) را مشمول بر میشود (اعم از صنعتی و فکری و هنری…). کلمه تخنه، از ابتدا تا وقت افلاطون با کلمه «اپیستمه» مرتبط بود، هر دو کلمه بر آشنایی به معنای وسیع کلمه دلالت میکنند و به معنای «به چیزی معرفت داشتن» هستند.
هایدگر در صحبت خود به نام «وارستگی: گفتاری در تفکر معنوی» عنوان می کند: «چه چیزی تکنولوژی تازه را قادر به کشف و آزادسازی انرژی های تازه در محیط زیست کرده است؟ این امر مرهون انقلاب در مفاهیم اساسی است که طی چندین قرن گذشته کار ساز بوده و آدمی به باعث آن در عالم متفاوتی قرار گرفته هست. این انقلاب تمام عیار در نگرش بشر، در فلسفه تازه اتفاق افتاده هست. لیکن به واسطه آن، نسبت کاملا تازه و بی سابقه ای میان انسان و دنیا و موقع و مقام او در عالم پدید آمده هست. اکنون دیگر دنیا همچون یک شیء در معرض حملات تفکر حسابگرانه قرار گرفته هست، حملاتی که گمان نمی رود هیچ چیز بتواند در برابر آن مقاومت کند. محیط زیست به صورت یک مخزن عظیم و منبع انرژی ای جهت صنعت و تکنولوژی تازه در آمده هست. این نسبت انسان با دنیا اساسا یک نسبت تکنیکی هست. [۲]
در اینجا به دو توصیه بسیار مهم توجه کنید؛ نخست، «حملات تفکر حسابگرانه»؛ و در وهله بعدی، «گمان نمی رود هیچ چیز بتواند در برابر آن مقاومت کند». این دو جمله را می توان به عرصه تبلیغات و هیاهوی حاکم در اینترنت نیز تعمیم داد. آیا در تبلیغات و اینترنت با حملات حسابگرانه روبه رو نیستیم؟ آنها احساسات و امیال ما را نشانه می گیرند. اینجا باید دقیقا نظریات «زیگموند فروید» و ژاک لاکان» را هم آورد. لاکان ادعا می کند: «میل، میل دیگری است.» بنابراین، تکنولوژی حاکم اعم از تلویزیون و اینستاگرام امیال ما را نشانه می گیرند و کاری می کنند که «امیالی جهت دیگران» شکل بگیرد. طریقه جالب انتقال این امیال از طریق «معرکه گیری» و «کشمکش دراماتیک» است.
از عادل فردوسی پور تا بهروز افخمی
«معرکه گیری» و «کشمکش دراماتیک» همان کاری است که عادل فردوسی پور در برنامه «نود» انجام می دهد. او دو کارشناس و مدیر را به جان هم می اندازد و اینگونه برنامه اش جالب می شود. بهروز افخمی نیز در هر برنامه ای که حاضر باشد اینگونه عمل می کند. افخمی در برنامه «رادیکال ۳» که از شبکه سه سیما پخش می شود، گفت: «چیزهایی در مورد صادق هدایت است که کم و بیش همه می دانند ولی در مورد صادق هدایت بوسیله روشنفکران و کسانی که هوادارش هستند، سانسور شده است است و به هیچ وجه به آن اشاره نمی شود در حالیکه در نقد ادبی و بررسی داستان هایش قاعدتا باید جایی داشته باشد و توجهی به آن بشود. این مسئله، تمایلات همجنس خواهانه یا همنجنسگرایانه یا هر چیزی است که در حال حاضر عنوان دگرباشی را برایش برگزیدند.»
از قبل مشخص است ای صحبت ها سوژه رسانه ها خواهد شد و بهروز خان افخمی هم به خوبی این را می داند. حالا این دستپخت نیاز به نمک و فلفل هم دارد. چند تا از کارگردان های دیگر صداوسیما باید به این صحبت ها تصویر العمل منفی و مثبت نشان بدهند تا «معرکه گیری» به خوبی صورت بگیرد. دیروز، حامد عنقا در تصویر العمل به صحبت های بهروز افخمی مبنی بر همجنسگرا بودن صادق هدایت گفت: «اخیرا دیدم دوست کارگردان پرسابقه و ارزشمندی راجع به نویسنده ای که ۷۰ سال پیش بوده اظهار نظر کرده. بعد من به عنوان کسی که سال ها به عنوان نویسنده، روزنامه نگار، سینماگر و… داشتم کار می کردم و کتاب می خواندم با خودم راجع به این اظهار نظر که اینقدر محکم بیان شده است فکر می کردم.
یعنی این همه آدم طی این سال ها راجع به این نویسنده مطالعه و تحقیق کرده اند و این دوست کارگردان بزرگوار من به چه سند جدیدی دست پیدا کرده که قبل از او […] مصطفی فرزانه ها و دکتر کاتوزیان ها دست پیدا نکرده اند و شما همین دیشب دفترچه خاطرات این نویسنده مبنی بر اینکه تمایلات خیلی خاصی داشته چطور به دستت رسیده و او را رسوا و همه را از ناآگاهی خارج کرده ای؟» وی در آخر تاکید می کند: «راه های بهتری جهت جلب توجه هم وجود دارد.»
از هایدگر تا آدورنو
هایدگر ادعا می کند هنگامی که عصری تازه از تکامل تکنولوژی شروع شود، هیچ کس نمی تواند تغییرات ژرفی را که در شرف وقوع است آینده نگری کند. ولی بسط تکنولوژی با شتاب هر چه زیاد ادامه خواهد داشت و هرگز هم متوقف نخواهد شد. وجود بشر از جمیع جهات در محاصره قوای تکنولوژی است که حلقه آن هر روز تنگ تر می شود. این قوا هر لحظه و هر کجا آدمی را به بهانه تدابیر و اختراعات فنی گوناگون بازخواست می کنند و به دنبال خود می کشند، و بر او فشار می آورند و خود را به او تحمیل می کنند؛ و چون ساخته دست آدمی نیستند، بسیار فراتر از خواست و اراده او رفته اند و بیش از ظرفیت تصمیم گیری او رشد می کنند. [۲]
گی دوبور، متفکر متفاوت فرانسوی، کتاب جالب توجهی به نام «جامعه نمایش» دارد.. او از نظریه «بتوارگی کالا»-که به وسیله کارل مارکس مطرح شده است است- سود می جوید تا ماهیت «کالاگونه نمایش» را شرح دهد. توصیه اساسی این است که تمام زندگی و برنامه های تلویزیونی و بازیگران و صورت های معروف و… چیزی همچون یک نمایش هست. دوبور دربخش ۳۶ «جامعه نمایش» می نویسد: «این اصل «فتیشیسم کالا» (بتوارگی کالا) یعنی سلطه «چیزهای مافوق محسوس هر چند محسوس» بر جامعه است که در نمایش تحقق مطلق می یابد.» او به سوی اندیشه راجع به «اقتصاد سیاسی نمایش» رفته هست. اینجاست که متوجه می شوید اکثر چیزهای حاضر در شبکه مجازی و رسانه نمایشی بیش نیست! [۳]
«صنعت فرهنگ سازی» (Culture Industry) نخستین بار به وسیله «تئودور آدورنو» و «ماکس هورکهایمر» در کتاب بسیار مهم «دیالکتیک روشنگری» در بخش «صنعت فرهنگ، روشنگری به مثابه فریب انبوه» مطرح شد. به گفته این دو متفکر: «[صنعت فرهنگ سازی] صنعتی است که به اوضاع وابستگی، اضطراب و ضعف خود متوسل می شود و از دل این اوضاع بر می خیزد… این صنعت از توده های مخاطب خود انفعال، تسلیم، آمادگی جهت پذیرش هر چیز و نوعی احساس رضایت از دستاوردهای بالفعل و بالقوه فردی را خواستار است… از همه مهم تر سرکوب عقل، حساسیت و خودانگیختگی به وسیله این صنعت تنها باعث زیاد کردن فعالیت کاذب می شود.»[۴]
در واقع، این عنوان همان نشانه سینمای تجاری هالیوود و بالیوود و عالیوود (ایران) هست. صداوسیما نیز از این امر مستثنی نیست و با شدت هر چه تمام تر تفکر و اندیشه را کنار زده است و به سوی «سرکوب عقل، حساسیت و خودانگیختگی» رفته است.
برنامه هایی مانند «دورهمی» و «خندوانه» به شدت تبلیغ می شوند و اجراگرانی مانند عادل فردوسی پور و بهروز افخمی نیز در این «جامعه نمایش» نقش اساسی دارند. کلیدواژه همه آنها «سرگرمی» و «جنجال و هیاهو» است.
۱. اینترونا، لوکاس د (۱۳۸۴). “پرسش از تکنولوژی اطلاعات تفکر در باب ماهیت تکنولوژی اطلاعات در هم سخنی با هایدگر”، مترجم محمد خندان، فصلنامه نامه فرهنگ، شماره ۵۶، صص ۱۱۲-۱۲۱.
۲. هایدگر، مارتین (۱۳۸۲). وارستگی: گفتاری در تفکر معنوی، مترجم محمدرضا جوزی، در کتاب فلسفه و بحران غرب، تهران: نشر هرمس.
۳. کتاب «جامعه نمایش» با ترجمه بهروز صفدری از سوی نشر آگه انتشار یافته است.
۴.کتاب «دیالکتیک روشنگری» به وسیله مراد فرهادپور و امید مهرگان به فارسی برگردانده و نخستین بار از سوی انتشارات گام نو انتشار یافته هست. عنوان مهم این کتاب تبیین و نقد نشانه مهم «روشنگری» است که با شعارهای آزاد کردن انسان از اختناق سیاسی و بدبختی اقتصادی و مادی، تبدیل به اسطوره ای شده است است که بد بختی را به همراه داشته هست. این اندیشه در نهایت منجر به ظهور «فاشیسم» در اروپا و شکل گیری جنگ های جهانی ویرانگر شد.
صدا و سیما جهت جذب تماشاگر به دنبال جنجال است؟
روزنامه ابتکار
واژه های کلیدی: فرهنگ | نمایش | برنامه | برنامه | تکنولوژی | بهروز افخمی | اخبار فرهنگی و هنری
دانلود فایل ها
توجه: ممکن است تمام لینک های دانلود به دستور مقام قضایی حذف شده باشد...
